NAUCZANIE FILOZOFII

Sebastian Wachowiak

student III r. filozofii, specjalizacji nauczycielskiej

(2011)

Lustereczko, powiedz przecie...

• czas realizacji: 95 minut (15 minut przerwy)

• poziom edukacyjny: gimnazjum

• liczba uczniów: około 10

• przedmiot: filozofia/etyka

• metody dydaktyczne: dyskusja, elementy wykładu, rysowanie, elementy dramy, gry dydaktyczne

• formy pracy: praca indywidualna oraz grupowa

• narzędzia dydaktyczne: kartki z bloku rysunkowego, kredki, cztery kartonowe pudełka z etykietkami (szkoła; moje koleżanki/moi koledzy; dom; telewizja/internet/itp.); wypisane na kartkach hasła „etykiety”; papierowe maski na patykach („surowy profesor” oraz maska „bez charakteru”); mandarynka; lustro

• cele:

  • główny: problematyzacja kategorii tożsamości w kontekście społecznym, rozróżnienie „bycia” oraz „bycia mówionym”

  • operacyjne:

    • wiedza:

• uczeń potrafi przeprowadzić rozróżnienie między „byciem” a „byciem mówionym”, wskazując przykłady z życia dla obu form bycia

• uczeń zna co najmniej trzy obszary, w których człowiek bywa etykietowany

• uczeń wyjaśnia kwestię arbitralności etykiet

• uczeń wyjaśnia mechanizm powstawania etykiet, zna i rozumie narzędzia oraz reguły ich wytwarzania

• uczeń opisuje mechanizm przyswojenia etykiety

• uczeń wie, w jaki sposób ludzie zafałszowują samych siebie (autoidealizacja; autodeprecjacja – zaniżanie własnej kompetencji, wartości; kłamstwa)

• uczeń wyjaśnia normatywny charakter bycia autentycznym dla drugiego człowieka

• uczeń rozumie, że wierność samemu sobie odgrywa znaczącą rolę w byciu osobą

• uczeń wymienia alternatywne sposoby docierania do głębi drugiego człowieka: np. dotyk

• uczeń wyjaśnia związki między maską a wewnętrzną głębią człowieka

• uczeń dostrzega rolę wysiłku w odkrywaniu tożsamości drugiego człowieka

• uczeń wymienia korzyści z przywdziewania przez ludzi masek, a także rozumie motywy, jakie za tym stoją

  • umiejętności: uczeń jest tu podmiotem emancypacji, to znaczy doświadcza tego, że jego tożsamość jest zagrożona i uczy się to niebezpieczeństwo rozpoznawać oraz definiować w przestrzeni interpersonalnej, następnie zaś ćwiczy kompetencję krytyczną w odniesieniu do tego problemu; uczeń nabiera także niepewności wobec własnych sądów, które mogą stać się zarzewiem etykietowania innych ludzi; uczeń kształtuje również umiejętność podejmowania złożonych problemów w sposób filozoficzny i za pomocą filozoficznych kategorii („bycie” oraz „bycie mówionym”);

0. Powitanie uczniów przez nauczyciela trzymającego lustro i zachęcającego do przejrzenia się w nim zaraz po wejściu do sali.

1. Wprowadzenie (2 min):

• przedstawienie się, zaprezentowanie tematyki zajęć: jej przedmiotu (rozróżnienie „bycia” i „bycia mówionym”), charakteru (bardziej warsztaty niż lekcja);

2. Ćwiczenie zapoznawcze (17 min):

• uczniowie kolejno się przedstawiają, otrzymując kartki, na których zapisują jedno słowo kojarzące się im z nimi samymi i opatrując je rysunkiem, np. ciąg: Asia – motyl – rysunek motyla; nauczyciel zbiera kartki;

3. Wyróżnienie obszarów (dyskursów), w których człowiek jest naznaczany, etykietowany, „mówiony”; podanie przykładów sformułowań naznaczających(3 min):

• szkoła, edukacja: np. jesteś dobrym uczniem

• moralność, postępowanie: np. jesteś niegrzeczny

• medycyna: np. jesteś chory, jesteś nienormalny, masz downa

• uczniowie mogą podać kolejne

4. „Wielkie losowanie” (22 min):

• uczniowie wybierają trzy, a jedno losują, hasła „etykiety” z czterech pudełek (1)szkoła; (2)moje koleżanki/moi koledzy;(3) dom; (4)telewizja/internet/itp.), a następnie występują przed pozostałymi uczniami w scence, która ma ukazać osobę spełniającą wszystkie hasła („etykiety”) - w scenki angażuje się nauczyciel według wskazań ucznia; następnie odkładają „etykietki” do odpowiednich pudełek, a następny uczeń znowu wybiera swój zestaw; po każdej prezentacji uczniowie zgadują, kto w społeczeństwie mógłby spełnić warunki danego

  zestawu (np. bity w domu kujon dla zestawu: dom – jestem ofiarą przemocy; szkoła – mam najlepsze oceny w klasie), albo po prostu opisują, jaki jest ten, którego dana osoba zagrała;

5. Przerwa na ciastka i sok (15 min).

6. Omówienie „wielkiego losowania”(5 min):

• Czy łatwo było ukazać w jednej scence, jednej postaci wszystkie „etykietki”?

• Z czego mogły wynikać problemy?

• Kwestia arbitralności „etykietek”: niektóre z nich otrzymujemy mimo ich nieadekwatności; czy jesteśmy bezbronni wobec etykietowania?

• Czy poddajemy się takiemu etykietowaniu? Jeśli tak: dlaczego? W jaki sposób to się dzieje?

• Jak często sami etykietujemy? Dlaczego to robimy?

7. Droga od etykiety do maski (7 min):

• uczniowie etykietują nauczyciela w kilku wybranych obszarach (wygląd, charakter, sposób ich traktowania, czy jest dobrym uczniem/studentem, zainteresowania, jaki jest w domu);

• pytanie o przesłanki: co było motywem wydawania takich a nie innych sądów?

• z jakich środków, reguł korzysta się przy tworzeniu etykiet? (np. podporządkowanie schematowi, stereotypowi; wyciąganie wniosków na podstawie cech powierzchownych)

• Czy nie jest tak, że ludzie, gdy znają swoje „etykiety”, przyswajają sobie je i działają zgodnie z nimi, nawet są źródłem kolejnych, zgodnych z przyjętą?

• Nauczyciel przywdziewa jedną z masek („surowy profesor”) i opisuje sytuację, w której mógłby otrzymać „etykietę” surowego nauczyciela i się do niej zastosować.

8. Maska (8 min):

• nauczyciel przywdziewa papierową maskę (bez charakteru); pytanie: czy w masce widać mnie takiego samego jak przed chwilą bez niej? Czego nie widać w masce?

• w jaki sposób zafałszowujemy siebie samego (kłamstwa, auto-idealizacja, auto-deprecjacja)?

• Wyjaśnienie: maska, którą nauczyciel ma na sobie może symbolizować właśnie te sposoby zafałszowywania własnego obrazu, bo np. gdy kłamiemy, to część nas samych również zostaje zakryta;

• co to znaczy być przejrzystym dla drugiego człowieka? Kwestia bycia autentycznym dla Drugiego i jej normatywny charakter (tzn. moralna powinność bycia autentycznym);

• co to znaczy być osobą w kontekście tożsamości, autentyczności? Rola wierności samemu sobie;

• Inne sposoby na dotarcie do głębi drugiego człowieka: dotyk, miłość, przyjaźń

9. Co skrywa owoc? (7 min)

• nauczyciel pokazuje uczniom mandarynkę i pyta: jaką funkcję odgrywa skórka przy owocu?

• Czy wewnętrzna głębia (miąższ) nie jest przypadkiem ściśle powiązana z maską (skórką)? Czy skórka jej nie chroni?

• Wyjaśnienie: intymność, prawdziwe "ja" jest powiązane z maską, ona je chroni, ale też pozwala niekonfliktowo istnieć w społeczeństwie; gdy obiera się skórkę, dociera się do samego miąższu, ale do tego trzeba wysiłku i czasu – podobnie jest z człowiekiem: należy pozwolić mu na maskę, ale najpiękniej jest właśnie powoli odkrywać jego wnętrze (a nie jest to łatwe, bo wiąże się to z zaufaniem, wyrozumiałością i ciężką pracą);

• co zawdzięczamy maskom? Kwestia bezpieczeństwa, skrywania prawdy bolesnej, taktu, kultury zachowania twarzy (własnej, cudzej).

10. Ćwiczenie kończące zajęcia (9 min): nauczyciel sięga po kartki z początku zajęć i pokazując je klasie, pyta, do kogo każda z nich należy; klasa zgaduje na podstawie doświadczeń zebranych na zajęciach i tym samym okazuje się, na ile jesteśmy w stanie dotrzeć do tego, z czym utożsamia się każdy z uczestników zajęć, w stosunkowo krótkim czasie (jednorazowych warsztatów).

• « poprz.
• nast. »