NAUCZANIE FILOZOFII

Podejmowane czynności (ćwiczenia, dyskusje, itp.)

Czynności prowadzącego

Czynności asystentów prowadzącego

Czynności dzieci

Czas

Czynności wstępne

Przywitanie wszystkich uczestników.

Zajęcie miejsc.

Zajęcie miejsc.

1 min

Powitanie przy akompaniamencie muzyki: uczestnicy chodzą po sali; następnie w rytm muzyki witają się ze sobą w sposób zawarty w poleceniach prowadzącego. Kolejno witają się ze sobą: rękami, nogami, plecami, mruganiem oczu, słowami, łokciami. Po każdej komendzie osoby łączą się w pary lub większe grupy i wykonują ze sobą postulowane czynności.

Wyjaśnia zasady pierwszego ćwiczenia.

Uczestnictwo w ćwiczeniu oraz wydawanie poleceń.

Włączenie utworu muzycznego.

Uczestnictwo w ćwiczeniu: witanie się z resztą uczestników.

Uczestnictwo w ćwiczeniu: witanie się z resztą uczestników.

6 min

Pytanie do dzieci: Dlaczego w ogóle zdecydowałyście się wziąć udział w takim powitaniu? Czy liczycie, że w zamian coś zyskacie? Zaproszenie dzieci na dialog. Wstępna rozmowa na temat dialogu. Dialog rozumiany jest tutaj jako konkretne spotkanie dwóch osób, nie zaś jako abstrak­cyjna relacja Ja i Ty (w duchu filozo­fii Levinasa, Bubera, albo Tischnera).

Lista pytań:

- Czy czujecie się rozczarowani, że z tak daleka przyszliście/przyjechali a czeka na Was rozmowa? Czy rozmowa to coś ważnego w życiu, czy błahego?

Czy z rozmową zdarzają się kłopoty? Czy ona czasem się nie udaje? Co się wtedy dzieje? Jak odróżniamy udane rozmowy od nieudanych? Może przydałby się ludziom w końcu wzór superrozmowy?

Wprowadzenie do zagadnienia, wyjaśnienie sensu pierwszego ćwiczenia – powitanie i przyjazny stosunek dwóch osób to jedne z fundamentów udanej rozmowy.

Zadaje pytania.

Starają się odpowiadać na pytania.

Starają się odpowiadać na pytania.

3 min

Budowanie matrycy superrozmowy. Naszym zadaniem jest zbudowanie wzoru superrozmowy: zgodnie z decyzjami dzieci odnośnie poszczególnych składników superrozmowy jej elementy nanoszone są na kartonową matrycę.

Jest to próba analizy sytuacji rozmowy. Dzieci odpowiadają na pytania dotyczące rozmowy, decydując, w jaki sposób powinna wyglądać rzeczywista – udana – rozmowa. Przy każdym z analizowanych aspektów dzieci mają do wyboru dwa, trzy rozwiązania, które graficznie przedstawiamy, przyczepiając do kartonu wcześniej przygotowane (wycięte z papieru) materiały. Aspekty do rozważenia:

- rozmówcy: ludzie (sylwetki ludzi), zwierzęta (sylwetki zwierząt), pluszaki (pluszowy miś), rośliny (rysunek drzewa), przedmioty nieożywione (rysunki: kamienie, krzesła)

- humor rozmówców: weseli (wesoła buźka) – smutni (smutna buźka) – źli/rozdrażnieni (zdenerwowana buźka) – przestraszeni (przerażona buźka) – dowcipni (:P) – znudzeni (znudzona buźka)

- warunki zewnętrzne: hałas (ulica, samochody, wykrzykniki) – spokój (ogród)

- czas: mało czasu na rozmowę (tarcza zegara z dużym czerwonym wykrzyknikiem) – dużo czasu na rozmowę (duża tarcza zegara)

- funkcje: mówienie (głowa z otwartymi ustami i wizualizacją mówienia) – słuchanie (ucho) – milczenie (pusta kartka)

- wiek: starsi (dziadziuś z brodą) – młodsi (dziecko)

- ilość osób: mało (narysowane dwie osoby naprzeciw siebie) – dużo (zarys postaci kilku osób)

Tłumaczy zasady ćwiczenia.

Koordynuje czynności.

Przedstawia kolejne aspekty analizy. Stymuluje dzieci do wypowiedzi i decyzji.

Prezentują, a następnie przywieszają na tablicę graficzne materiały wybrane przez dzieci jako adekwatne.

Decydują o kształcie udanej rozmowy, wybierając z kilku możliwości (przedstawionych graficznie) adekwatne według nich.

10 min

Próba przeprowadzenia superrozmowy na wymyślony przez dzieci temat. Dwójka (lub grupa osób, jeśli tak zadecydują dzieci we wcześniejszym ćwiczeniu) ochotników spośród dzieci próbuje zastosować się do ustalonych przez siebie ram superrozmowy.

Ustala z dziećmi temat.

Wybierają ochotników.

Wymyślenie tematu.

5 min

Dyskusja o superrozmowie i rozmowie:

Czy jesteśmy zadowoleni z Matrycy Superrozmowy? Ma jakieś wady? Czy uwzględniła wszystkie istotne cechy rozmowy?

Prowadzący prowokuje rozmowę na temat problematyczności dokonanych rozstrzygnięć. (W zależności od przyjętych przez dzieci rozwiązań, padają inne pytania). Przykładowo: Czy zawsze jest tak, że osoby, które ze sobą rozmawiają mają dobry humor? Czy na przykład rozmowa o jakiejś trudnej, smutnej sprawie nie wymaga, by uczestnicy zachowali powagę, albo byli nawet smutni? Co można zrobić, żeby dobrze ze sobą rozmawiać, mimo że jesteśmy danego dnia rozdrażnieni? Czy ktoś, kto krzyczy, jest bardzo zdenerwowany, zasługuje na to, by z nim porozmawiać? Czy zawsze mamy możliwość znalezienia spokojnego miejsca do rozmowy? Czym charakteryzuje się rozmowa w dwójkę, a czym w większej grupie? W jaki sposób przeszkadza w rozmowie hałas? Czy w rozmowie chodzi tylko o przekazanie informacji? Kim jest słuchający? Jaką rolę spełnia? Dlaczego wydaje się być tak potrzebny? O czym się rozmawia? Dlaczego w ogóle się rozmawia?

Następuje powrót do pytania o możliwość superrozmowy. Czy możliwy jest jej jakiś wzór? Czym miałaby się różnić od rozmowy? Czym jest więc rozmowa?

Dalszy etap dyskusji. Oceniamy, na ile zarysowane w pytaniach sytuacje, są rozmową.

Czy jak nauczyciel/ka w szkole tylko mówi o jakiejś rzeczy, to czy to jest rozmowa? Jak się chce kogoś obśmiać, to czy to jest rozmowa? A jak się kogoś okłamuje, to czy to jest rozmowa?

A czy nasza dotychczasowa rozmowa spełnia warunki prawdziwej rozmowy? Jaką rolę odgrywają w niej oczekiwania wyrażone na początku zajęć (vide: Dlaczego w ogóle zdecydowałyście się wziąć udział w takim powitaniu?)? Czy są najważniejsze?

Czy do prowadzenia udanej rozmowy potrzebna jest recepta na udaną rozmowę? Jeśli dotąd nie udało nam się takiej stworzyć (a przecież tak dużo tu o niej rozmawiamy), to czy – nie wiedząc do czego dążyć – może nam się udać jakaś rozmowa?

Jakie są inne niż rozmowa formy bycia z drugim człowiekiem? Co to znaczy: szacunek w rozmowie? Jak się on przejawia? Czy każdy ma prawo być wysłuchanym? Jak wyglądałby świat bez rozmowy? Czy rozmawiać można na różne sposoby, czy nie?

Czy można rozmawiać tylko słowami, mówieniem, czy jeszcze jakoś inaczej?

Na czym ostatecznie polega ta rozmowa?

Zadaje pytania

Próba odpowiedzi na zadane pytania

Próba odpowiedzi na zadane pytania

15 min

Ćwiczenie: „Pogaduchy z Przeszkadzajką”. Celem ćwiczenia jest wypracowanie listy najczęściej występujących blokad w komunikacji między osobami. Zasady: do sali wtargnęła Przeszkadzajka, która wstępnie zapytuje dzieci: „Co tutaj robicie?” Odpowiedzi uczestników są jednak przez nią zbywane na różne sposoby. Podtrzymywany przez prowadzącego kontakt jest nadal torpedowany przez Przeszkadzajkę, która może użyć następujących technik:

- opowiada o sobie, nim wysłucha czyjejś odpowiedzi

- rozmawia, ale wypowiada się zupełnie nie na temat

- obraca się plecami do mówiącego

- ziewa, odwraca wzrok i zajmuje się czymś innym, gdy ktoś coś mówi

- mówi do kogoś niezrozumiałym, idiomatycznym językiem

- krzyczy na rozmówcę, albo sprawia wrażenie nieadekwatnej emocjonalnie

- mówi rozmówcom, że nie jest zainteresowana ich odpowiedzią

Po spotkaniu z Przeszkadzajką sporządzamy listę sygnałów niesłuchania. Może ona być wynikiem analizy zachowania Przeszkadzajki popartej pytajną aktywnością prowadzącego, ale też inicjatywy uczestników. Na jej podstawie tworzymy i zapisujemy szereg rad dla rozmówców.

Wynik tej pracy może od dziś stanowić „Pozytywny przybornik Dobrego Rozmówcy”, który przyda się każdemu w codziennym kontakcie z innymi osobami. Jeśli jest to możliwe, to tych kilka rad zostanie wysłane uczestnikom w formie mailowej. Mogą je też zapisać przybyli rodzice i nauczyciele na kartkach – tak, by udostępnić później uczestnikom.

Wyjaśnia zasady ćwiczenia. Podtrzymuje rozmowę z Przeszkadzajką. Tworzy wraz z uczestnikami listę sygnałów niesłuchania i zapisuje na tablicy stworzony z nimi „Pozytywny przybornik Dobrego Rozmówcy”.

Uczestniczą w ćwiczeniu. Próbują rozmawiać z Przeszkadzajką, a następnie tworzą „Pozytywny przybornik Dobrego Rozmówcy”.

Uczestniczą w ćwiczeniu. Próbują rozmawiać z Przeszkadzajką, a następnie tworzą „Pozytywny przybornik Dobrego Rozmówcy”.

10 min