NAUCZANIE FILOZOFII

Bogna Skrzypczak-Walkowiak

studentka II roku Kwalifikacyjnych

Podyplomowych Studiów Filozoficzno-Etycznych

(2011)

Scenariusz zajęć

Temat: Czym jest jednorożec? ….  rozważania o wierze i filozofii.

Cele operacyjne

Uczeń:

• odnajduje we wskazanych słownikach wymagane przez prowadzącego artykuły hasłowe
• wyjaśnia symbolikę lwa i jednorożca
• czyta za zrozumieniem fragment tekstu Imię róży i analizuje go
• bierze udział w dyskusji na temat wiary i wiedzy
• poszukuje w źródłach wiedzy o Leibnizu i wynikach jego badań

Środki dydaktyczne

• Umberto Eco, Imię róży [fragmenty], s. 365-367.
• Jednorożec [w:] Manfred Lurker, Słownik obrazów i symboli biblijnych, s. 74.
• Jednorożec [w:] Władysław Kopaliński, Słowniki tom VI - Słownik symboli, s. 120-122.
• Jednorożec [w;] Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, s. 429.
• Leibniz o jednorożcu http://nationalzoo.si.edu/Publications/ZooGoer/2006/6/hoaxes.cfm

I.      Lekcja rozpoczyna się analizą fragmentu powieści Imię róży.

Komentarz nauczyciela: Rozmawiają z sobą Wilhelm z Baskerville – franciszkanin prowadzący śledztwo, opiekun i nauczyciel młodego Adsona oraz Adso z Melku – nowicjusz z klasztoru benedyktynów w Melku, uczeń Wilhelma, narrator opowieści. Akcja powieści rozgrywa się w 1327 r. w anonimowym włoskim opactwie benedyktynów, do którego zakonnicy przybyli, by wziąć udział w debacie na temat ubóstwa Chrystusa.

Fragmenty omawiane na lekcji pochodzą z rozdziału Dzień czwarty- Po komplecie.

Fragment nr 1

"Strefa zwana LEONES zawiera te księgi, które dla budowniczych biblioteki są księgami kłamstwa. Co mamy tutaj?

- Po łacinie, ale dzieła Araba. Ayyub al Ruhawi, traktat o wodowstręcie u psów. A tutaj księga o skarbach. Tutaj zaś De aspectibus Alhazena...- Widzisz, między potworami i kłamstwami umieścili również dzieła naukowe tych, od których chrześcijanie tak wiele mogą się nauczyć.

Tak oto myślało się w czasach, kiedy biblioteka była budowana...

- Ale dlaczego ustawili pośród fałszów także księgę o jednorożcu - zapytałem.- Najwidoczniej założyciele biblioteki mieli dziwaczne poglądy, uznali, że księga, która mówi o bestiach fantastycznych i żyjących w dalekich krajach, stanowi część zestawu kłamstw szerzonych przez niewiernych...- Ale czy jednorożec jest kłamstwem? Jest zwierzęciem łagodnym i wzniośle symbolicznym. Figurą Chrystusa i czystości, może być po­chwycony jedynie, jeśli zaprowadzi się do lasu dziewicę, tak że zwie­rzę, czując przeczysty zapach, idzie złożyć łeb na jej łonie, wysta­wiając się na sidła łowców. - Tak się powiada, Adso. Ale wielu skłania się ku myśli, że to bajeczny wymysł pogan.

- Co za szkoda - powiedziałem. - Tak bym chciał spotkać takie­go, idąc przez las. Inaczej, cóż za przyjemność z przechodzenia przez las ?"

II.  Zapisanie pierwszej części tematu: Czym jest jednorożec?

III.           Rozmowa na temat mitu jednorożca:

IV.            Hipotezy na temat jednorożców- analiza fragmentu nr 2

Fragment nr 2

"- Nie jest powiedziane, że nie istnieje. Może wygląda inaczej, niż przedstawiają to księgi. Pewien wenecki podróżnik ruszył w bar­dzo odległe strony, nader bliskie fons paradisi, o których mówią mapy, i widział jednorożce. Lecz uznał je za grubiańskie i bez wdzię­ku, za brzydkie i czarne. Sądzę, że widział naprawdę czarne bestie z rogiem na czole. Były to pewnie też same, które opisali po raz pierwszy prawdziwi mistrzowie mądrości starożytnej, nie we wszystkim błądzącej, mieli bowiem od Boga sposobność zobaczenia rzeczy, jakich my nie widzieliśmy. Potem ten opis, wędrując od auctoritas do auctoritas, przeobraził się wskutek kolejnych przeróbek dokonanych przez wyobraźnię, i jednorożce stały się zwierzętami powabnymi, białymi i łagodnymi. Dlatego je­śli dowiesz się, że w jakimś lesie żyje jednoro­żec, nie udawaj się tam z dziewicą, albowiem zwierzę może okazać się podobniejsze do tego, o którym świadczy wenecjanin, niźli do tego, o którym mówi ta księga.- Ale jak to się stało, że mistrzowie staro­żytnej mądrości mogli mieć od Boga objawie­nie prawdziwej natury jednorożca?

- Nie jest to objawienie, lecz doświadcze­nie. Mieli szczęście urodzić się na ziemiach, gdzie jednorożce żyły, albo w czasach, kiedy jednorożce żyły nawet tutaj".

V.   Jakie powinno być powołanie  miłośnika mądrości? Rozmowa o przypadku Leibniza oraz analiza fragmentu nr 3

Informacje z Internetu:

Z wielu prehistorycznych szczątków, znalezionych w Einhornhöhle (Jaskinia Jednorożca) w  niemieckich górach Harz, część została w 1663 użyta przez burmistrza Magdeburga, Otto von Guericke do stworzenia "szkieletu" jednorożca. Miał on tylko dwie nogi i długi pojedynczy róg (będący siekaczem narwala). "Szkielet" został złożony ze skamieniałych kości nosorożca włochatego i mamuta. Zbadał go Gottfried Leibniz. Do tej pory wątpił on w istnienie jednorożców. Po przebadaniu "szkieletu", zmienił zdanie.

Analiza fragmentu autorstwa Leibniza (wcześniej prośba do uczniów, by spróbowali go przetłumaczyć, być może przy pomocy anglisty)

As is usual with such brutes, its posterior parts were very low and its head raised. Its forehead bore a horn nearly five ells long, as thick as a man's thigh but gradually tapering. Because of the ignorance and carelessness of the diggers, the skeleton was broken and extracted in pieces. However, the horn, which was attached to the head, several ribs, and the backbone were brought to the abbess of the town.

            Leibniz o jednorożcu:

           http://nationalzoo.si.edu/Publications/ZooGoer/2006/6/hoaxes.cfm

Fragment nr 3

"- Jak zatem możemy ufać starożytnej mądrości, której śladu ty bez ustanku szukasz, skoro została nam przekazana przez księgi kłamliwe, objaśniające ją w sposób tak dowolny?

- Księgi nie po to są, by w nie wierzyć, lecz by poddawać je badaniu. Mając przed sobą księgę, nie powinniśmy zadawać sobie pyta­nia, co ona zawiera, ale co chce powiedzieć, i tę myśl jakże jasno widzieli starzy komentatorzy świętych ksiąg."

VI.            Uzupełnienie tematu: …. rozważania o wierze i filozofii.

VII.        Wnioski z lekcji- Próba odpowiedzi na pytanie:  Czym jest wiara, a czym filozofia? Czy stanowiska człowieka wierzącego i filozofa wzajemnie się wykluczają?

Zadanie domowe:

Zinterpretuj fragment powieści Imię róży:

[Wilhelm][1] -Nie wolno stawiać granic Boskiej wszechmocy, i gdyby Bóg zechciał, mogłyby istnieć także jednorożce. (…)

[Adso] -Czy w takim razie trzeba czytać księgi, nie odnoszące się do wiary, która jest cnotą teologiczną?

[Wilhelm] -Pozostają jeszcze dwie cnoty teologiczne. Nadzieja, że to, co możliwe, jest. I miłość ku temu, który w dobrej wierze mniemał, że to, co możliwe, jest.

[Adso] -Lecz po co ci jednorożec, skoro twój umysł weń nie wierzy?

[Wilhelm] -Potrzebny mi jest tak samo jak odcisk stóp Wenancjusza na śniegu, ciągniętego do kadzi z krwią świńską. Jednorożec z ksiąg jest jakby śladem. Jeśli jest ślad, musi być coś, co go odcisnęło.

Bibliografia:

• Eco Umberto: Imię róży. Tłum. Adam Szymanowski. Warszawa: PIW, 1987.
• Kopaliński Władysław: Słownik mitów i tradycji kultury. Kraków: PIW, 1991.
• Kopaliński Władysław: Słownik symboli [seria „Rzeczypospolitej” tom. VI). Warszawa: RYTM, 2007.
• Lurker Manfred: Słownik obrazów i symboli biblijnych. Tłum. bp Kazimierz Romaniuk. Poznań: Pallotinum, 1989.

• « poprz.
• nast. »