| 
| Odsłony: 4884
Sebastian Wachowiak
pedagogika,
filozofia - specjalizacja nauczycielska
Na Targowisku Ujawnień
Czas realizacji: 30 minut
Poziom edukacyjny: szkoła średnia
Liczba uczniów: około piętnastu
Metody dydaktyczne: dyskusja, gra dydaktyczna
Formy pracy: praca indywidualna w interakcji z grupą i prowadzącym
Materiały dydaktyczne: laptop, projektor multimedialny, torba/worek (Szczelina Twarzy)
Cel główny: pogłębienie rozumienia kategorii tożsamości ze względu na jej wymiar publiczny/społeczny oraz intymny/prywatny (ukazanie wielowymiarowości ludzkiego bycia w przestrzeni publicznej i społecznej); wskazanie zagrożeń ze strony innych ludzi dla konstruowania jednostkowej tożsamości.
Cele operacyjne:
1. Wiedza:
- uczeń podaje przykłady, a następnie sam je generuje, demaskacji tożsamości w przestrzeni publicznej oraz prywatnej
- uczeń wymienia możliwe moralne i egzystencjalne konsekwencje demaskacji pewnych tożsamości
- uczeń rozważa kwestię upokorzenia w obliczu demaskacji tożsamości
- uczeń analizuje zagadnienie zaufania społecznego i indywidualnego wobec osób, które zostały zdemaskowane
- uczeń przedstawia sposoby rekonstrukcji tożsamości w obliczu ich wcześniejszego upadku
- uczeń analizuje przypadki, w których rekonstrukcja tożsamości jest bardzo utrudniona lub niemożliwa (np. ksiądz pedofil)
- uczeń analizuje konkretny przykład demaskacji tożsamości w kontekście: jej zakresu oraz stopnia konieczności, a także typu konieczności (np. ze względu na prymat prawdy nad kłamstwem; ze względu na dobro społeczne)
- uczeń zestawia ze sobą różne typy demaskacji tożsamości i wskazuje między nimi różnice
- uczeń wymienia sytuacje graniczne u Karla Jaspersa i wskazuje na ich ważność w kontekście odkrywania tożsamości (i jej budowania) poprzez swoisty upadek (wina, cierpienie, walka, śmierć)
- uczeń rozumie, czym jest f o r m a demaskacji tożsamości i rozważa tę kategorię w terminach etyczno-filozoficznych na konkretnych przykładach
2. Umiejętności:
- uczeń wyrabia w sobie nawyk zaangażowania w problemy o charakterze moralnym (do czego skłania go przyjęta formuła zajęć)
- uczeń kształci umiejętność refleksji nad dyskursem publicznym
- uczeń staje się aktywnym podmiotem kształtowania tożsamości w oparciu o zasady: prawdomówności, zgody z samym sobą, autonomii, wolności, intymności
- uczeń kształci odpowiedzialność za swoje działanie względem drugiego człowieka, szanując jego prywatność i prawdę życiową
Opis gry: Młodzież uczestniczy w grze Na Targowisku Ujawnień. Na chwilę gasimy światło (jeśli będzie widno, to prosimy, by wszyscy zamknęli oczy). Podchodzimy kolejno do wszystkich osób i prosimy, by zanurzyli dłoń w Szczelinie Twarzy i wylosowali jedną z Twarzy - będzie to jakiś worek z kartkami, na których będą etykiety z dwóch kategorii:
NIEROZPOZNANY:
1)„SZCZĘŚLIWY. Jesteś Nierozpoznanym – podnieś teraz rękę.”,
2)„CZŁOWIEK GODNY SZACUNKU I ODWAŻNY. Jesteś Nierozpoznanym – podnieś teraz rękę.”,
3)„DOBRY PRACOWNIK. Jesteś Nierozpoznanym – podnieś teraz rękę.”,
4)„DOBRY CZŁOWIEK. Jesteś Nierozpoznanym – podnieś teraz rękę.”,
5)„NIEGROŹNY DZIWAK. Jesteś Nierozpoznanym – podnieś teraz rękę.”,
6)„SAMOTNA KOBIETA. Jesteś Nierozpoznanym – podnieś teraz rękę.”,
7)„POLITYK CHRZEŚCIJAŃSKI. Jesteś Nierozpoznanym – podnieś teraz rękę.”,
8)„ZNAJOMY/A Z IMPREZY. Jesteś Nierozpoznanym – podnieś teraz rękę.”
oraz
ROZPOZNANY (w tej kategorii prócz ogólnego określenia będzie też opis sytuacji danej osoby i jego wizerunek społeczny odpowiadający jednej z Twarzy z kategorii „Nierozpoznany”):
1. Osoba homoseksualna wobec żony/męża; Wizerunek społeczny: SZCZĘŚLIWY; Opis: Jestem osobą homoseksualną od kilku lat związaną z osobą płci przeciwnej. Mój związek jest wynikiem konformizmu – nie chciałam/em zmagać się ze swoją tożsamością seksualną w społeczeństwie nieprzychylnym osobom homoseksualnym. Wzięłam/wziąłem ślub tylko dla świętego spokoju, nie kocham swojej partnerki/swojego partnera, nigdy nie kochałam/em, czasem ją/go zdradzałam/em z innymi osobami homoseksualnymi. Właściwie całe życie odgrywałam/em rolę, z którą czułam/em się źle.
2. Polityk znany z opozycji wobec władz komunistycznych, który współpracował jednak z SB; Wizerunek społeczny: CZŁOWIEK GODNY SZACUNKU I ODWAŻNY; Opis: Pławiłem się w próżności, szacunku. Miałem w społeczeństwie status bohatera. Byłem symbolem wyzwolenia spod władz komunistycznych. Wszystko to jednak było moją kłamliwą grą. Co prawda stałem w jednym szeregu z ludźmi, którzy stanowili opozycję wobec władz komunistycznych, ale nikt nie wiedział, że na tych samych ludzi donosiłem. Byłem współpracownikiem Służb Bezpieczeństwa (SB). Teraz znaleźli moją teczkę. To chyba koniec.
3. Alkoholik; Wizerunek społeczny: DOBRY PRACOWNIK; Opis: W pracy naprawdę mnie szanowali. Mówili, że pracuję za dwóch. Zawsze chciałem osiągnąć sukces zawodowy i chyba się udało. Po pracy nie spędzałem jednak czasu ze współpracownikami. Myśleli, że szanuję swój czas wolny i odcinam się od środowiska, w którym pracuję. Tymczasem ja piłem na umór. Tak, jestem alkoholikiem. Nigdy nikomu tego nie mówiłem: ani pracodawcy, ani współpracownikom.
4. Człowiek, który nie udzielił pomocy; Wizerunek społeczny: DOBRY CZŁOWIEK; Opis: Nie wiem, dlaczego wpadła do tej rzeki. Z pewnością jednak powinienem był zareagować. Bałem się, mimo to, o siebie: że też utonę. Zdaję sobie sprawę z tego, że jestem winny jej śmierci. Uciekłem przecież stamtąd. Później jednak wydawało mi się, że skoro nikt o tym nie wie, to jest tak, jakby to się nie wydarzyło. Ludzie nadal uważali mnie za wzór moralny...za człowieka, na którym zawsze można polegać.
5. Człowiek chory psychicznie; Wizerunek społeczny: NIEGROŹNY DZIWAK; Opis: Jestem schizofrenikiem. Zdarzają się więc sytuacje, gdy nie zachowuję się zgodnie z normą. Byłem postrzegany za jakiegoś dziwaka, kogoś nienormalnego. Sąsiedzi patrzyli na mnie z lekką pogardą. Musiałem to znosić. Milczałem.
6. Kobieta po aborcji; Wizerunek społeczny: SAMOTNA KOBIETA.; Opis: Jestem osobą znaną publicznie. Ludzie chyba uznawali mnie za sympatyczną osobę. Prywatnie zaś często słyszałam od znajomych, że „potrzebuję męża i dzieci, żeby przeszła mi ta melancholia”. Uważali mnie za osobę samotną, nieszczęśliwą. Niby byli zatroskani, ale tak naprawdę nikt nigdy nie zechciał mnie na poważnie wysłuchać. A ja cierpiałam z powodu aborcji, jakiej dokonałam przed laty. To była moja tajemnica.
7. Polityk ateista; Wizerunek społeczny: POLITYK CHRZEŚCIJAŃSKI; Opis: Nie widziałem niczego złego w tym, że należąc do prawicowej partii z ideologią chrześcijańską, jestem zarazem ateistą. Nie widziałem w tym niczego złego, ale nie chciałem, by inni wiedzieli o tym, że nie identyfikuję się z katolicyzmem jak moi koledzy partyjni oraz szef partii. Mogło to zaszkodzić mnie samemu, ale też mojej partii, której byłem oddany. Sądzę, że jako polityk ateista mogę skupiać się na konkretnych rozwiązaniach, jakie postuluje moja partia polityczna, niekoniecznie zgadzając się co do ideologicznych podstaw tych rozwiązań. Bałem się jednak reakcji środowiska oraz opinii publicznej.
8. Osoba wyznania katolickiego na imprezie; Wizerunek społeczny: ZNAJOMY/A Z IMPREZY; Opis: Trafiłem w jakieś koszmarne miejsce. To ma być przyjęcie urodzinowe? Ci ludzie robią wszystko to, czego ja nigdy bym nie zrobił i czego nie pochwalam. Jestem katolikiem, a oni łamią wszelkie zasady mojej wiary. W dodatku wszyscy zakładają, że mnie się to będzie podobać. Tak jakby nie dopuszczali nawet myśli, że tak być nie musi. Nie wyjdę stąd jednak przedwcześnie. Nie chcę urazić gospodarza, który w końcu mnie tu zaprosił.
Po losowaniu prosimy, aby „Nierozpoznani” skupili się w jednej grupie, zostawiając pozostałych w rozproszeniu. Kolejno „Nierozpoznani” odkrywają swoje Twarze (odczytują kartki ze swoim hasłem). Po każdym z tych aktów doświadczamy wspólnie publicznej demaskacji (odtworzonej z projekcji multimedialnej), po niej zaś prosimy, by wystąpił ujawniony z grupy „Rozpoznanych”. Odczytuje on swoją historię (z kartki, którą wylosował). Teraz on i jego wizerunek społeczny (odpowiednia osoba z „Nierozpoznanych”) ustawiają się do siebie plecami. Pozostają tak do końca gry. I tak wszystkie pary muszą „się odnaleźć”. Wtedy dopiero następuje omówienie w formie dyskusji. Jest to zatem sekwencja zdarzeń. Po każdym z nich następują czynności porządkowe, czyli odnalezienie się dwóch osób związanych ze sobą
t o ż s a m o ś c i ą, o ile można mówić w tym przypadku o jednej tylko tożsamości.
Publiczne demaskacje w formie multimedialnej (i nie tylko):
- Osoba homoseksualna wobec żony/męża: rzut z facebooka z informacją o tożsamości seksualnej danej osoby, np. jednoznaczne w treści sugestie/ ew. mail, który wprost o tym mówi – takie pisma mogłaby odczytać żona/ mąż
- Polityk znany z opozycji wobec władz komunistycznych, który współpracował jednak z SB: fragment z wiadomości z podmienionym głosem informującym o współpracy.
- Alkoholik: jakieś pismo z poradni psychologicznej, które mogłoby zostać przesłane do zakładu pracy – zwykły slajd nawet.
- Człowiek, który nie udzielił pomocy: fragment z wiadomości z podmienionym głosem informującym o haniebnym tchórzostwie zarejestrowanym przez kamery miejskie/ ew. jakiś fragment z kamery z biegnącą postacią + głos z komentarzem demaskującym.
- Człowiek chory psychicznie: coś, co zobrazowałoby plotkę pośród sąsiadów – np. fragment jakiejś rozmowy z filmu, serialu z tekstem informującym o chorobie/ ew. rzut z orzeczeniem lekarza o chorobie i skierowaniu do szpitala psychiatrycznego/ ew. prowokacja (patrz punkt 8.)
- Kobieta po aborcji: rzut z jakiegoś portalu plotkarskiego z tą informacją.
- Polityk ateista: polityk sam się ujawnia w wypowiedzi dla jednej z gazet, można zrobić jakiś rzut z hasłem: cytat dnia: „jestem ateistą”.
- Osoba wyznania katolickiego: ujawnienie następuje w ramach prowokacji osoby prowadzącej zajęcia w stosunku do ucznia, który wylosował tę Twarz. Prowadzący powinien zatem wcześniej wiedzieć, która to osoba. Może ją sprowokować, wypowiadając się na jakiś kontrowersyjny temat i oczekując, że wszyscy, a zwłaszcza sprowokowana osoba, zgodzą się z nim. Tak jednak nie powinno się stać w przypadku osoby wyznania katolickiego.
Otwarta lista pytań do dyskusji:
- Co się wydarzyło w trakcie gry?
- Czy wszystkie sytuacje reprezentowały to samo zjawisko?
- Jakie relacje łączyły Rozpoznanego i Nierozpoznanego w „parze” (jako symbole dwóch różnych warstw tożsamości) przed ujawnieniem?
- Co się dzieje z „parą” (Rozpoznanym i Nierozpoznanym) po ujawnieniu?
- Jakie są moralne i egzystencjalne skutki tych ujawnień? Jaki wpływ na człowieka ma poczucie, że jego tożsamość – inaczej niż dotąd – jest naga, jawna?
- Kwestia upokorzenia – czy zdemaskowany ma prawo je czuć? Czy zawsze?
- Co ma zrobić zhańbiony demaskacją, by zostać ponownie wysłuchany, by mu zaufano?
- Rekonstrukcja tożsamości – czy jest możliwa, ew. w jakim sensie jest możliwa? Jak by przebiegała?
- Czy ujawnienie było w tych sytuacjach konieczne? Czy chcemy wiedzieć o innym człowieku wszystko? Czy powinniśmy wiedzieć wszystko?
- Czy jeśli ktoś buduje swój wizerunek społeczny korzystając z elementów intymnych, to daje innym prawo do penetrowania i ewentualnej demaskacji tego obszaru w swoim życiu?
- Czy można jednoznacznie określić, że któryś element: rozpoznane albo nierozpoznane, jest fałszywe/prawdziwe? (np. Ktoś przestaje być dobrym człowiekiem, jeśli stchórzył? )
- Podaj inne sytuacje, w których ktoś kogoś demaskuje.
- Czy do jakichś ujawnień mamy prawo? Czym różni się ujawnienie współpracy z SB od ujawnienia czyjejś orientacji seksualnej?
- Tożsamość ogołocona, zdewastowana, którą koniecznie trzeba zrekonstruować, by być w stanie dalej żyć. Czy taki stan jest możliwy? Np. Ksiądz pedofil. Kobieta zgwałcona i jej status wobec społeczeństwa.
- Kwestia możliwości dotarcia do głębiej ukrytej tożsamości, niekoniecznie bardziej prawdziwej, w sytuacjach granicznych: cierpienie, wina, śmierć, walka (K. Jaspers).
- W jaki sposób były ujawniane te sytuacje? Czy istnieje moralnie uzasadniona f o r m a demaskacji? Czy można zrobić to „po ludzku”, jeśli jest to w jakiś sposób konieczne?
Instrukcja dla uczestników:
Znalazłeś/aś się na Targowisku Ujawnień. Po wejściu wylosuj Twarz w Szczelinie Twarzy (spokojnie, odnajdziesz ją bez problemu). Odczytaj jej treść sprawnie i po cichu, nie zdradzając zarazem innym swojej Twarzy.
Gdy już to zrobisz i stwierdzisz, że wylosowałeś/aś Twarz Nierozpoznanego (i tylko wtedy), podnieś rękę i rozejrzyj się: Ty i osoby, które również podniosły rękę, powinniście skupić się w jednym miejscu, resztę uczestników pozostawiając w rozproszeniu. Jeśli więc nie wylosowałeś Twarzy Nierozpoznanego, pozostań na swoim miejscu i czekaj na rozwój sytuacji. Teraz grupa Nierozpoznanych odczyta kolejno treść swoich Twarzy. Jeśli jesteś wśród nich, to po każdym kolejnym odczytaniu treści Twarzy (również swoim) poczekaj chwilę na rozwój sytuacji. Co się teraz stanie? Zdaj się na tętno Targowiska Ujawnień i prowadzących – bądź czujny.
Category: