| 
| Odsłony: 10521
Temat : „Odpowiedzialność to …” – rozważania na temat odpowiedzialności.
Paula Kmiecik
rok III - filozofia, specjalizacja nauczycielska
Czas : 45 min – 90 min (1 lub 2 lekcje, w zależności od stopnia zaangażowania uczniów)
Poziom edukacyjny : 1-3 klasa gimnazjum
Przedmiot : Etyka
Cele edukacyjne :
a) Wiedza : znajomość klasyfikacji odpowiedzialności wg R.Ingardena, znajomość pojęcia odpowiedzialności,
b) Umiejętności : - kulturalnej dyskusji, wyrażania własnego zdania, stawiania hipotez, wyjaśniania (argumentacji), - wykazywania sprzeczności i błędów w rozumowaniu, podsumowywania toku myślowego i wyciągania wniosków.
c) Postawa : otwartość w dyskusji, szacunek dla wypowiadających się, refleksyjny stosunek do kwestii odpowiedzialności w tym odpowiedzialności własnej.
Przebieg zajęć :
a) Formy pracy : indywidualne
b) Metody pracy : praca z tekstem, dyskusja
c) Pomoce dydaktyczne : fragmenty „Książeczki o człowieku” R.Ingardena
d) Opis przebiegu zajęć :
- nauczyciel zadaje pytanie : czy jesteś odpowiedzialnym człowiekiem ?
- z klasy padają odpowiedzi : tak/nie
- Dyskusja (15 minut) . Nauczyciel zadaje pomocnicze pytania :
- co to znaczy być odpowiedzialnym ?
- co cechuje człowieka odpowiedzialnego?
- czy jesteśmy odpowiedzialni tylko za siebie czy także za innych?
- w jakich sytuacjach ?
- za co nigdy nie możemy być odpowiedzialni ?
- czy odpowiedzialność to cecha osobowa danego człowieka czy postawa, jaką może przyjąć?
- czy odpowiedzialności możemy się nauczyć ?
- Nauczyciel odczytuje słownikową definicję odpowiedzialności
- Nauczyciel rozdaje klasie fragment tekstu R.Ingardena
- Wybrany/zgłaszający się uczeń czyta na głos fragment tekstu
- Nauczyciel prosi uczniów, aby powiedzieli czy wszystko jest dla nich jasne, czy tekst był zrozumiały i czy zgadzają się z nim
- Nauczyciel prosi uczniów, aby podali po jednym przykładzie sytuacji : bycia odpowiedzialnym za coś, podejmowania odpowiedzialności za coś, bycia pociągniętym do odpowiedzialności oraz działania w sposób odpowiedzialny. (5 min)
- Wybrany/zgłaszający się uczeń czyta na głos fragment 2
- Opinie, pytania – dyskusja
Pomocne pytania : - jaki jest warunek wystąpienia kwestii odpowiedzialności człowieka za czyn?
- czy jesteśmy odpowiedzialni tylko za złe uczynki? Dlaczego ?
- czy lekarz opisany przez Ingardena jest nieodpowiedzialnym człowiekiem, a może nieodpowiedzialnym lekarzem? Dlaczego ?
- Zapisanie notatki podsumowującej lekcję na tablicy przez nauczyciela lub ucznia
( słownikowa definicja odpowiedzialności, warunek wystąpienia kwestii odpowiedzialności, rodzaje odpowiedzialności wg Ingardena)
Zadanie domowe : Nauczyciel prosi uczniów, aby dokonali kilkudniowej obserwacji swojego otoczenia i na bieżąco spisywali przejawy odpowiedzialności lub jej braku, w otoczeniu. Następnie prosi ich, aby powstałą w ten sposób listę uporządkowali wg rodzajów, jakie wskazał R.Ingarden. Wyniki tych obserwacji mają posłużyć za materiał do dyskusji i rozważań na następnych zajęciach.
Uwaga : Lekcja realizuje punkt IV. Podstawy Programowej z etyki dla gimnazjum – „Podjęcie odpowiedzialności za siebie i innych oraz za dokonywane wybory moralne; rozstrzyganie wątpliwości i problemów moralnych zgodnie z przyjętą hierarchią wartości i dobrem wspólnym”
Definicja :
Odpowiedzialność – właściwość ludzkiego postępowania polegająca na możności lub gotowości ponoszenia konsekwencji własnego postępowania; warunkiem odpowiedzialności jest wolność, świadomość i istnienie odpowiedniej sankcji (prawo, sumienie, opinia publiczna).
Fragment 1:
Przede wszystkim trzeba odróżnić cztery rozmaite sytuacje, w których występuje fenomen odpowiedzialności : 1. Ktoś p o n o s i odpowiedzialność za coś, albo inaczej mówiąc, j e s t za coś odpowiedzialny, 2. Ktoś p o d e j m u j e odpowiedzialność za coś, 3. Ktoś jest za coś p o c i ą g a n y do odpowiedzialności, 4. Ktoś d z i a ł a odpowiedzialnie. Odmienność trzech pierwszych sytuacji okazuje się przede wszystkim w tym, że są one od siebie faktycznie niezależne, chociaż zachodzą między nimi określone związki sensowe.
Fragment 2 : Dokonane działanie i jego wynik wchodzą w rachubę przy powstaniu określonej odpowiedzialności sprawcy dopiero wtedy, gdy są nosicielami jakiejś pozytywnej lub negatywnej wartości lub przynajmniej pośrednio prowadzą do powstania wartościowego stanu faktycznego. Kiedy są one absolutnie neutralne co do wartości , sprawca jest wprawdzie zawsze ich twórcą, ale samo to nie pozwala, by się wyłoniło pytanie o jego odpowiedzialność. Wiąże się to z pozostającą jeszcze do wyjaśnienia istotą odpowiedzialności za coś. W każdym razie wydaje się tymczasowo jasne, że nikogo nie można pociągać do odpowiedzialności za to, iż np. w wolnej chwili układa sobie pasjansa. Dopiero, gdy okaże się, że aby sobie nie przeszkadzać w tej niewinnej skądinąd rozrywce, nie wypełnia on jakiegoś ciążącego na nim obowiązku (np. jeżeli jest lekarzem, nie chce iść do chorego i odmawia mu swojej pomocy), powstaje kwestia jego odpowiedzialności. Wtedy jednak ciąży na nim odpowiedzialność nie za niewinne stawianie pasjansa, lecz za to, iż nie wypełnił obowiązku lekarza i wyżej ocenił przyjemną rozrywkę niż wartość spełnienia obowiązku w służbie innych ludzi.
R.Ingarden „Książeczka o człowieku” ,Warszawa 2009, rozdz. „O odpowiedzialności i jej podstawach ontycznych”, par.„Odróżnienie rozmaitych sytuacji odpowiedzialności”.
Category: