Radosław Żyszczyński 

Filozofia V rok (2010/2011)

Walka ze Smokiem Słowojadem

(90 min.)

Cel ogólny:            Proponowana lekcja ma służyć zapoznaniu uczniów z elementami filozoficznej refleksji nad językiem: problem relacji języka do rzeczy/zjawisk.

Cele operacyjne:

- Uczeń odróżnia różne funkcje i poziomy języka: opisujący, performatywny, wskazujący, metajęzyk (język o języku).

- Uczeń uświadamia sobie złożoność związków języka z tzw. rzeczywistością.

- Uczeń rozumie, na czym polega eksperymet myślowy.

- Uczeń potrafi sformułować pytanie filozoficzne.

- Uczeń potrafi odpowiedzieć na pytanie filozoficzne i sformułować argument .

Materiały:

-         2 przedmioty symbolizujące: 1)Lady Słoworodną; 2)Smoka Słowojada.

-         Kilka przedmiotów/karteczeczek/tipsów etc. – symbolizujących Smoczą Łuskę.

-         Garnek.

-         kartki papieru, ołówki, gumki lub tablica, kreda i gąbka.

-         Tekst „Królestwo Eliwatan” – oczytany lub puszczony z nagrania.

Metody:

- gra dydaktyczna,

- debata.

Plan lekcji:
·       Przy wejściu do sali co drugiemu uczniowi przylepia się na palcu prawej dłoni jeden różowy pazur (tips) – Smoczą Łuskę.
·       Na środku sali stoi Tron Lady Słoworodnej. Nieopodal stoi Smok Słowojad.
·       Prowadzący zajęcia przedstawia się i wprowadza do zajęć.
·       Puszczenie nagranie „Królestwo Eliwatan”.
·       Uczniowie grupują się w Obóz Skazanych na Mówienie (bez różowego tipsa) oraz Obóz Gotowych do Zabrania (z różowym tipsem). Otrzymują wydrukowane Regulaminy Gry.

- Po zabawie obie grupy przygotowują pięć pytań, jakie nasunęły im się związku z grą. Nauczyciel je porządkuje, komentuje. Jeśli są one filozoficzne, każe się nimi zamienić z drugą grupą. Obie grupy formułują odpowiedzi na pytania.

Królestwo Eliwatan

Hen, daleko we wszechświecie – za siedmioma galaktykami i czterema czarnymi dziurami jest niezwykła planeta, a na niej jeszcze bardziej niezwykłe królestwo – Eliwatan.
Jego mieszkańcy cieszą się wolnością nieznaną Ziemianom – nie potrzebują do życia słońca i powietrza. Ale za to pozostają w niewoli SŁÓW. Wszystko, co istnieje w Eliwatanie, musi mieć swoje SŁOWO. Nicość u Eliwatańczyków nazywa się Bezsłowiem i jest najstraszniejszym koszmarem, jaki śnią, najgorszym przekleństwem, jakim obdarzają wroga. Ale ponadto – Bezsłowie to najbliższa katastrofa, jaka grozi królestwu.
Do niedawna – jeszcze milion lat temu  - królestwo cieszyło się Żywym Słowem i spokojnie oddawało cześć swej bogini – Lady Słoworodnej. Odwiecznie zasiadająca na swym tronie Lady Słoworodna pilnuje, aby Eliwatańczycy mówili i tym samym żyli pełnią życia. Wszystkie dzieci w tym królestwie – dzięki jej mocy – rodzą się, gdy tylko jakaś zakochana para równocześnie powie: Jesteśmy rodziną. I nikt z Eliwatańczyków nie rzuca słów na wiatr, skoro wyrzeknie do drugiego: kocham Cię, już Lady Słoworodna dopilnuje, aby miłości doświadczał...

Cudowne życie w Eliwatanie... skończyło się nagle. Wiadomo skąd i wiadomo jak: w osiedlowej piaskownicy nieroztropna matka zajęta była wymawianiem swojej fryzury, dzieci igrały słowami i jedno z nich wymamrotało: Smok Słowojad. Tak w królestwie zjawił się równocześnie pogrążył je w rozpaczy potwór pożerający słowa a tym samym ludzi i rzeczy. Jakby nie dość było tych potworności – sam Smok niewiele mówi, co najwyżej 3 słowa: Asystent Smoka Słowojada. W ten sposób królestwo wypełnili jego pomocnicy: przynoszący mu Słowa z całego państwa. Nietrudno ich rozpoznać – na prawej dłoni na jednym z palców, zamiast paznokcia mają smoczą łuskę.

Tak więc dziś w Królestwie Eliwatan brakuje Słów, a garstkę ocalałych mieszkańców uratowała tylko... Smocza Perfidia. Słowojad lada dzień spodziewa się pożreć Wszystko, aby urozmaicić sobie posiłek, wymyślił grę dla swoich ofiar. Ponieważ słowo „mądrość” połknął już 300 lat temu – nie przypuszcza, że Eliwatańczycy są w stanie z nim wygrać.

A więc teraz Wasza kolej – ostatni spośród słowem żyjących Eliwatańczyków, przeciwko naznaczonych smoczą łuską Asystentom Słowojada.  Przystąpcie do gry o słowa i wszystko inne.

REGUŁY GRY

WYMYŚLONEJ PRZEZ JEGO WYSOKOŚĆ SMOKA SŁOWOJADA

· Ostatni Eliwatańczycy skupiają się w Obozie Skazanych na Mówienie.
·  Asystenci Smoka Słowojada skupiają się w Obozie Gotowych do Zabrania.
· Dwa Obozy skupiają się wokół Tronu Lady Słoworodnej.
·       Za Tronem jest Wielka Tablica – na niej zapisany fragment zdania: Lady Słoworodna jest/ma...
·       Każda runda składa się z wystąpienia jednego przedstawiciela Obozu Skazanych na Mówienie, którego zadanie polega na pisemnym dokończeniu zdania oraz wypowiedzeniu go na głos. Cała wypowiedź ma charakteryzować Lady Słoworodną i odnosić się do rzeczy widzialnych – nie można kłamać. Następnie jeden z Asystentów Smoka Słowojada zmazuje zapisany fragment i rzecz przez niego oznaczaną zabiera/odcina i wrzuca do Gara na Smoczą Zupę. Czas na dokończenie wypowiedzi to 1 minuta – jeśli Skazani na Mówienie nie zmieszczą się w nim – Asystenci Smoka przejmują prawo do dokończenia zdania i wykonania dalszych czynności zgodnie z własną wolą – i mają na to tyle samo czasu. W przypadku, gdyby i oni nie zdążyli – wychodzi kolejny przedstawiciel Obozu Skazanych na Mówienie itd. W każdej rundzie do tablicy podchodzi inny przedstawiciel obu Obozów. W przypadku kłamstwa ze strony Obozu Skazanych na Mówienie obowiązują te samy zasady, co przy przekroczeniu czasu.

· Koniec gry nastąpi, jeśli w Garze na Smoczą Zupę znajdzie się ostatni kawałek Lady Słoworodnej – wtedy też całe Królestwo stanie się Ostatnim Kęsem Smoka. Lub koniec gry nastąpi, jeśli Skazanym na Mówienie uda się powiedzieć takie Słowo, którym Smok  Słowojad się udławi. Za koniec gry należy też uznać sytuację, w której żadna z grup nie zwycięży, czyli zarówno Lady Słoworodna jak i Smok Słowojad przetrwają, ale wszyscy przedstawiciele obu Obozów byli przy tablicy.

Przykładowe pytania:

1.      Czy człowiek mógłby istnieć bez języka?

2.      Czy  język może zaginąć?

3.      Jakie funkcje pełni język?

4.      Jaki jest związek między „mówienia czegoś” (perfomatywy) a „mówieniem o czymś”?

5.      Czy są takie sfery życia, w których człowiek kreuje rzeczywistość językiem?

6.      Czy istnieją takie sfery życia, do których człowiek ma dostęp poza językiem?

7.      Jak człowiek może kreować rzeczywistość?

8.       Czy Smok Słowojad nie jest skazany na samounicestwienie?

9.      Czy istnieją takie postawy, które można określić, jako granie roli Smoka Słowojada?

10.  Czy każde „słowo” jest warte wypowiedzenia? 

Przykładowe odpowiedzi uczniów:

Ad. 1.1. Może istnieć: Robinson Crusoe radził sobie bez niego na bezludnej wyspie i istniał.  Ad. 1.2. Nie może istnieć, ponieważ nie mógłby się z nikim porozumieć a Robinson Crusoe zdziczałby, gdyby faktycznie stracił zdolność rozumienia języka.

Ad. 2. Tak, bo istnieją teksty, których naukowcy nie umieją odczytać, na przykład te zapisane pismem linearnym „A” z Krety.

Ad. 3. Ekspresyjną. Artystyczną. Informacyjną.

Ad. 4.1. Taki związek nie istnieje.

Ad. 4.2. Istnieje, nie można mówić czegoś nie mówiąc o czymś lub mówiąc o czymś, nie mówiąc czegoś.

Ad. 5. Tak, na przykład rzeczywistość literacka, filmowa.

Ad. 6.1. Tak, np. bezmyślne gapienie się na coś.

Ad. 6.2. Ale czy bezmyślne gapienie się na coś oznacza, że „mamy dostęp” do tego czegoś?

Ad. 7. Tworząc dzieło sztuki. Kształtując przestrzeń wokół siebie. Sprzątając w pokoju,
Ad. 8.1. Tak.

Ad. 9. Tak, na przykład: „nigdy nie byłaś i nie będziesz ładną dziewczyna”; „Nawet się nie wybieraj na studia, bo i tak ich nie skończysz.”

Ad. 10. Nie – np. niektóre wypowiedzi w gniewie albo prowokowanie kogoś już zdenerwowanego. 

• « poprz.
• nast. »